ارزیابی شاخص‏های مورفوتکتونیک در حوضۀ قانقلی‏ چای

نئوتکتونیک ازجمله عوامل دینامیکی است که همواره حوضه‏های آبخیز و رودخانه‏ها را تحت‌تأثیر قرار می‏دهد. نئوتکتونیک به عوامل جدید تکتونیکی گفته می‏شود که عمدتاً در گسل‏ها نمود پیدا می‏کند. جابجایی گسل‏ها، باعث تشدید کانون‏های زلزله، آزاد شدن نیروهای درونی زمین و درنهایت تغییر شکل عوامل ژئومورفولوژیکی سطح زمین می‏شود. هدف این پژوهش، بررسی وضعیت تکتونیکی حوضۀ قانقلی‏چای است که زمین‌لغزش ناشی از زلزلۀ 1369 رودبار و منجیل منجر به تشکیل دریاچۀ باکلور در آن شده است. بدین منظور، به کمک نرم‌افزار Arc GIS، 12MapperGlobalو با استفاده از شاخص‏های نسبی مورفوتکتونیکی مانند: گرادیان طولی رودخانه (SL)، عدم‌تقارن حوضۀ زهکشی (AF)، انتگرال منحنی هیپسومتریک (Hi)، نسبت کف درّه به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضۀ زهکشی (Bs)، پیچ‏ و خم پیشانی کوه (Smf)، تقارن توپوگرافی عرضی (T) و سینوزیته (پیچ‏وخم) رودخانه (Sr) به بررسی این‌گونه فعالیت‏ها پرداخته شد. با توجه به نتایج این پژوهش، شاخص‏های SL،SMF و Srنشانگر جوان بودن حوضه ازنظر سیکل فرسایشی است. فعالیت گسل‏های پشت کوه و منجیل عمود بر حوضه، سبب اختلاف ارتفاع و تغییر قابل‌توجه‌ای در نیمرخ طولی رودخانۀ قانقلی‌چای و شاخص SL شده است. بقیۀ شاخص‏ها، بیانگر فعالیت تکتونیکی متوسط حوضه است. فعالیت زیاد تکتونیکی حوضه ازنظر شاخص زمین‏ساخت فعال نسبی (LAT) حاکی از این است که هرکدام از شاخص‏ها به‌تنهایی نمی‌توانند وضعیت تکتونیکی حوضه را مشخص کنند و نیازمند برآورد شاخص LATکل حوضه‏هاست؛ بر‌اساس آن، حوضه در کلاس 2 یعنی با فعالیت تکتونیکی زیاد قرار می‌گیرد. استفاده از نمودار بی‌بُعد در تأیید فعالیت‏های نئوتکتونیکی حوضه و به‌خصوص شاخص SLبسیار مفید است. بر‌اساس تفسیر آن می‌توان گفت که حوضۀ قانقلی‌چای ازنظر تکتونیکی فعال است.